JOSE ANGEL IRIGARAI

JOSE ANGEL IRIGARAI

BERE BIZITZA

Jose Angel Irigarai 1942ko urriaren 9an jaio zen. Fermin Irigarai idazle eta kirurjilariaren biloba da

Medizinan lizentziatu egin zen eta ogibide honetan lan egin du 1996ra arte, noiz Bilboko Kafe Antzokiaren programazio kulturalaz arduratzen hasi egin zen. Garai horretan ere, bereraekin urte asko kolaboratu ondoren Pamilia izeneko argitaletxearenn kide bat bihurtu zen. “Ez Dok Amairu” taldearen kide bat izan zen ere, eta bada ere bai Oteiza Fundazioaren kide bat. Fundazio honetan Jorge Oteiza eskultorearen legatua gestionatzen dute. 

BERE POESIA

Bizi minaren olerkian(Edit. Pamiela, 1986) eta Urdinkara (Edit. Pamiela, 1995)izan dira argitararu dituen bi liburu famatuenetarikoak. Bere olerkiak abestuak izan dira aldi askotan Benito Lertxunditik, hala nola: “Urak dakarrena”, “Oi Zuberoa!” “Orbaizetako arma olaren kantua” eta “Bizkaia maite”.

2001an antología bat argitaratu zuen XX. Mendeko poesía kaierak bilduman eta bilduma horren hitzaurrean Koldo Izagirre esaten zuen Irigarairen olerkigintza navarritatea adierazi eta azaltzeko saiakera handi bat zela. Irigarai triste eta minduta erakusten da Euskararen egoeragatik Nafarroako probintzian eta Erreinu Zaharraren atzerakadagatik. Batzuen antzera, Irigarai barneko erbestealdi bat bizi ari zen eta horixe da hainbat topónimo, izen zahar edo aurreko garaiei buruzko hainbat erreferentzia egiteko azalpena edo arrazoia. Beste aldetik, Irigarai ez du iraganera begiratzen soilik, gainera eta Euskal Herriko eta Euskara hizkuntzaren etorkizunaz  kezkatsu zentitzen da.

2000an “Joan-Jinaren laberintoan” izeneko olerki bilduma ergitaratu zuen, non 1995tik 2000ra arte egin zuen olerki guztiak aurkitzen dira idatzita.

Irigarai erreflexio liburuak idatzi ditu Euskarari buruzko normalizazioaz hitz egiten, hala nola “Euskara bizitzaren kenkan”, “Orekaren mintzoa” edo narrazio laburezko liburuak, “Gauerdiko ele galduak” edo “Denboraren mugan” bezala.

Gainera, 1936-1939ko gerra zibilia hasi egin zenean, bere aitaren erreflexioak biltzen zituen liburua argitaratzeaz arduratu zen. Liburu horrek “Geria urte, gezur urte” zuen izenburu bezala.

2010an Irgarai Euskaltzaindiko ohore akademikoa izendatua izan zen. 

BERE OLERKIAK

BIZKAIA MAITE

Bizkaia maite 
atzo goizean ikusi zindudan 
soineko xuriz jantzia 
buruan orlegi, bihotzean sua 
nere gogoaren ertzatik pasatzen. 
Zure usain gozoa, lana, 
amodioa, itsasoa, 
nere baitan sartzen. 
Atzo goizean entzun nuen 
zure berbaren oihartzuna, 
zure kantaren fereka, 
bihotzean kilika 
eta ohiartzunaren haunditasunean 
murgilduz joan nintzen 
jausika, hegaka. 
Bart arratsean 
arbasoen baratzaren ondoan 
bertsotan eta dantzan 
lotu zinen alai piper eta gatza
sabel emankorra. 
Bizkaia maite 
atzo goizean ikusi zindudan 
soineko xuriz jantzia 
buruan orlegi, bihotzean sua. 
Olerkari 

penatuaren gozo eta mina 
amodio eta kanta 
zure berba leun, 
zure gatzaren bizia, 
zure burdinaren goria dira gaur 
neretzat aterbe. 
Bizkaia maite 
atzo goizean ikusi zindudan 
soineko xuriz jantzia 
buruan orlegi, bihotzean sua, 
lirain, sendo, eder.

Gaia: Bizkaiaz sentitzen duen amorea

Laburpena:Olerki honetan Jose Angel Bizkaia hiriburua berak sentitzen duen bezala deskribatzen du, Bizkaia errefugio bat bezala ikusten du bere momentu txarretan, eta bere amorea Bizkaiagatik transmititzen duen bitartean, aipamenak egiten ditu, hala nola, ikurriñarena.

OI ZUBEROA!

Oi gure herria
zer hintzen eta non hago.
Zazpi mendeko gauean
zanpatua 
itoa 
zikiratua
ahuldua 
eta ohitua
bortxaraz
alabeharrez
ez ote duka jada kemenik
hire hatsa sendotzeko? 
bizitzaren ametsa,
negarra dagit sakonki,
hiri so
nere hatsa duk
bihurtzen auhena

Gaia: Zuberoa herriaren aldaketa.

Laburpena: Jose Angel Irigarai lamentatzen da bere jatorrizko herria asko aldatu delako, gainera txarrerako, ez dirudiela betiko Zuberoa herrialdea esaten du, herrialde triste da-eta.